منشور ملل متحد

منشور ملل متحد، سند تأسیس سازمان ملل متحد است که در ۲۴ اکتبر ۱۹۴۵ در پارلمان دولت‌های مؤسس این سازمان جهانی از جمله ایران به تصویب رسید.

از جنگ تا صلح

امید نسل‌ها با تکوین منشور سازمان ملل متحد در ۱۹۴۵ به بار نشست. معاهده بنیادین سازمانی بین‌المللی که برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی، توسعه روابط دوستانه بین ملت‌ها، و ترویج پیشرفت اجتماعی، معیارهای بهتر زندگی، و حقوق بشر تدوین شد.

اعلامیه کاخ سنت جیمز

سازمان ملل متحد و منشور آن در بحبوحه جنگ جهانی دوم شکل گرفت. تا سال ۱۹۴۱ بیشتر اروپا و منطقه آسیا-اقیانوسیه زیر سلطه نیروهای محور به رهبری آلمان، ایتالیا، و ژاپن درآمده بودند. با این وجود، نیروهای متفقین مخالف، هدفی فراتر از پیروزی‌ نظامی داشتند و برای چگونگی دستیابی به صلح پایدار و رفاه پس از جنگ برنامه‌ریزی می‌کردند.

در ژوئن همان سال نمایندگان متفقین از استرالیا، بلژیک، کانادا، چکسلواکی، فرانسه، یونان، لوگزامبورگ، هلند، زلاندنو، نروژ، لهستان، افریقای جنوبی، بریتانیا، و یوگوسلاوی در کاخ سنت جیمز لندن ملاقات کردند. آنان با نگاهی فراتر از درگیری‌های موجود اعلام کردند «تنها اساس واقعی صلح پایدار در مشارکت ارادی مردمان آزاد در جهانی است که در آن، فارغ از تهدید تجاوز، همه بتوانند از امنیت اقتصادی و اجتماعی بهره‌مند شوند. قصد ما این است که با هم و با دیگر مردمان آزاد، هم در جنگ و در صلح، برای نیل به این هدف همکاری کنیم.»

منشور آتلانتیک

پس از دو ماه، فرانکلین دلانو روزولت، رییس جمهور ایالات متحده امریکا که کشورش تا پایان سال وارد جنگ نشد و وینستون چرچیل، نخست وزیر بریتانیا، طی آن‌چه منشور آتلانتیک نامیده می‌شود، اصول مشترکی را بر مبنای امیدهایشان برای آینده‌ای بهتر، «تا هنگام بنیان‌گذاری نظام امنیت عمومی گسترده‌تر و دائمی»، اعلام کردند: عدم توسعه‌طلبی، سرزمینی یا در اشکال دیگر؛ عدم تغییرات سرزمینی برخلاف خواسته‌های مردم آن؛ حق خودگردانی و بازگرداندن آن به محرومان از این حق؛ دسترسی برابر تمام کشورها به تجارت و مواد خام؛ همکاری اقتصادی برای بهبود معیارهای کار، تعدیل اقتصادی و امنیت اجتماعی؛ اسکان امن همراه با آسودگی خیال از برقراری امنیت و فراهم بودن نیازها؛ تردد بدون مانع در دریاها؛ پایان دادن توسل به زور به وسیله تمامی کشورها، و خلع سلاح کشورهای مهاجم.

اعلامیه ملل متحد

با تأیید برنامه مشترک اهداف و اصول مندرج در منشور آتلانتیک، نمایندگان ۲۶ نیروی متفق، اعلامیه ملل متحد را در ژانویه ۱۹۴۲ در واشنگتن، دی.سی. به امضا رساندند. آنان با اطمینان از تلاش مشترک «برای دفاع از زندگی، آزادی، استقلال و آزادی مذهبی، و برای پاسداری از حقوق بشر و عدالت در سرزمین‌های خود و سایر سرزمین‌ها» دولت‌هایشان را علیه ایجاد هرگونه آتش‌بس موقت یا صلح جداگانه ملزم و به استفاده از همه منابع در راه جنگ متعهد کردند. سایر کشورها به سرعت به این اعلامیه پیوستند.

کنفرانس‌های مسکو و تهران

اعلامیه چهار کشور در مورد امنیت عمومی،در اکتبر ۱۹۴۳ به وسیله وزرای امور خارجه ایالات متحده امریکا، بريتانيا، اتحاد جماهیر شوروی، و سفیر چین در مسکو به امضا رسید. این اعلامیه با پیش‌بینی آغاز کار یک نظام امنیت عمومی، «ضرورت تأسیس سازمانی بین‌المللی و فراگیر برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی، بر اساس اصل تساوی حاکمیت تمامی کشورهای صلح‌دوست و آماده برای پذیرش عضویت این کشورها اعم از بزرگ و کوچک، در نخستین تاریخ ممکن» را به رسمیت شناخت. دو ماه بعد، چرچیل، روزولت، و ژوزف استالین رهبر اتحاد جماهیر شوروی در تهران ملاقات کردند تا راهبرد خود را برای پیروزی نهایی برنامه‌ریزی کنند. اعلامیه سه قدرت با تأکید بر برنامه‌ریزی برای بنیان نهادن شرایط صلح بادوام تصریح می‌دارد:

«مسئولیت متعالی که بر عهده ما و تمامی ملل متحد است برای ایجاد صلحی که ناظر بر حسن‌نیت توده‌های قاطع مردم جهان و از بین بردن بلا و هراس جنگ برای بسیاری از نسل‌ها خواهد بود را به طور کامل به رسمیت می‌شناسیم.»

گفتگوهای دامبارتن اوکس و کنفرانس يالتا

گام سرنوشت‌ساز در راستای تأسیس سازمانی بین‌المللی و فراگیر برای حفظ صلح و امنیت از اوت تا اکتبر ۱۹۴۴ در دامبارتن اوکس واشنگتن، دی.سی. برداشته شد. در این مکان نمايندگانی از چین، بریتانیا، ایالات متحده امریکا، و اتحاد جماهیر شوروی جهت ارائه پیشنهاد پیرامون اهداف و اصول آن سازمان با یکدیگر ملاقات کردند. آنان «سازمان ملل متحد» را با ارکان اصلی‌اش مجمع عمومی، شورای امنیت، دیوان بین‌المللی دادگستری، و دبیرخانه به همراه شورای اقتصادی و اجتماعی پیش‌بینی کردند. مجمع عمومی اقدام به مطالعه و ارائه پیشنهاداتی برای ترویج همکاری سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خواهد کرد و موقعیت‌ها را به گونه‌ای تطبیق می‌دهد که به رفاه عمومی منجر شود. شورای امنیت مسئولیت اصلی حفظ صلح و امنیت بین‌المللی، شامل پیشگیری و سرکوب تهاجم را بر عهده خواهد داشت و در صورت درخواست آن، اعضای سازمان موافقت خواهند کرد نیروهای مسلح در اختیارش قرار دهند.

در حالی‌که جنگ به پایان خود نزدیک می‌شد، چرچیل، روزولت، و استالین بار دیگر در فوريه ۱۹۴۵ در یالتا، کریمه ملاقات کردند. آنان با روند رأی‌گیری شورای امنیت موافقت نمودند؛ پیشنهاد نظام قیمومت سرزمینی را دادند؛ و خواستار برگزاری کنفرانس ملل متحد برای تدوین پیش‌نویس منشور سازمان جهانی پیشنهادی در ۲۵ آوریل ۱۹۴۵ در سانفرانسیسکو شدند.

کنفرانس سانفرانسيسکو

پس از آن‌که در اوایل ماه آوریل کمیته‌ای از حقوق‌دانان به منظور تدوين پیش‌نویس اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری در واشنگتن، دی.سی. دیدار کردند، هیأت‌ها از ۵۰ کشور و تمامی قاره‌ها، که نماینده تنوع فرهنگی بیش از ۸۰ درصد جمعیت جهان بودند، در سانفرانسیسکو تشکیل جلسه دادند و پیشنهادات دامبارتن اوکس را به عنوان دستور کار برگزیدند.

آنان درباره مسائل عضویت، ساختار و آیین کار تصمیم گرفتند، که رأی‌گیری در شورای امنیت؛ همکاری‌های اقتصادی و اجتماعی بین‌المللی؛ قیمومت بین‌المللی؛ صلاحیت دیوان بین‌المللی دادگستری، و سایر موارد ضروری را در بر می‌گرفت. منشور دو ماه بعد در ۲۶ ژوئن ۱۹۴۵ برای امضا آماده شد. پس از تصویب و واسپاری اطلاعیه به وسیله چین، فرانسه، بریتانیا، ایالات متحده امریکا، و اتحاد جماهیر شوروی به همراه اکثریت کشورهای امضا‌کننده، در ۲۴ اکتبر ۱۹۴۵ منشور ملل متحد لازم‌الاجرا گردید. سازمان ملل متحد متولد شد، و با راهنمایی منشور ملل متحد، پیگیری اهداف چالش‌برانگیزِ نجات نسل‌های پیشِ رو از جنگ، ترویج حقوق بشر، پیشرفت اجتماعی و معیارهای بهتر زندگی برای همه را آغاز کرد.