گزارش برنامه توسعه سازمان ملل متحد: کاهش بیسابقه توسعه انسانی در ۳۵ سال گذشته

بر اساس تازهترین گزارش توسعه انسانی سال ۲۰۲۵ برنامه توسعه سازمان ملل متحد، پیشرفت در توسعه انسانی باکاهشی بیسابقهروبرو شدهاست. این گزارش نشان میدهدکه چگونههوش مصنوعی (AI) میتواند باردیگر جرقهای برای توسعه ایجاد کند.

بهجای بهبودی پایدار پس از دوره بحرانهای بیسابقه سالهای ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱، گزارش توسعه انسانی ۲۰۲۵ حاکی از پیشرفتی ضعیف و غیرمنتظره در مسیر توسعه انسانی است. بر اساس این گزارش، با کنار گذاشتن سالهای بحرانی مذکور، میزان اندک رشد پیشبینیشده در توسعه انسانی جهانی، پایینترین سطح از سال ۱۹۹۰ تاکنون را نشان می‌دهد. 

گزارش توسعه انسانی ۲۰۲۵ با عنوان «مسئله انتخاب: انسان و امکان‌ها در عصر هوش مصنوعی»، روند پیشرفت توسعه را بر اساس مجموعه‌ای از شاخص‌ها موسوم به شاخص توسعه انسانی(HDI) مورد تحلیل قرار می‌دهد. این شاخص، شامل دستاوردها در حوزه‌های سلامت،آموزش وسطح درآمداست وتصویری جامع از وضعیت کلیتوسعه انسانیدر کشورهایمختلف ارائهمی‌دهد.

گزارش توسعه انسانی۲۰۲۵ بر تشدید شکافمیان کشورهاییبا شاخصتوسعه انسانیبالا وپایین تأکیدمی‌کند؛ شکافی که روند چند دهه‌ای همگرایی در توسعه را معکوس کرده است. در شرایطی که چالش‌های جهانی، از شوک‌های اقتصادی گرفته تا فشارهای فزاینده اقلیمی، مسیرهای سنتیتوسعه رامحدود کرده‌اند،این گزارشکشورها را به اقداماتی قاطعانهو فراگیرفرامی‌خواند.

آخیم اشتاینر، مدیربرنامه توسعه سازمان مللمتحد، درواکنش بهیافته‌های گزارش توسعه انسانی ۲۰۲۵ اظهار داشت: "برای دهه‌ها در مسیر دستیابیبه جهانیبا سطحبسیار بالایتوسعه انسانیتا سال ۲۰۳۰ حرکت می‌کردیم، اماکاهش شتابپیشرفت، هشداری جدی نسبتبه تهدیدواقعی پیشرفت جهانی است". وی افزود: "اگر روند کند پیشرفت درسال ۲۰۲۴ به وضعیت عادیجدید تبدیلشود، جهان را ناامن‌تر، نابرابرتر وآسیب‌پذیرتر در برابر شوک‌های اقتصادیو زیست‌محیطیخواهد کرد".

منطقه آسیا - اقیانوسیه پیشرفت‌هایی کسب کرده است، اما پیشرفت نامتوازن همچنان ادامه دارد

باوجود کندی روندپیشرفت جهانی، منطقه آسیا واقیانوسیه از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۳ یکی از بالاترین نرخ‌هایرشد توسعهانسانی را به ثبت رسانده است. بر اساس گزارش توسعه انسانی ۲۰۲۵، ارزش HDI در شرق آسیا و اقیانوسیه و آسیای جنوبی به ترتیب با افزایشی بیشاز ۵۰ درصد، به ۰.۷۷۵ و ۰.۶۷۲ رسیده است. بااین‌حال، گزارشتأکید می‌کندکه پیشرفتدر اینمنطقه همچناننابرابر و ناهمگون باقی‌مانده است.

ایران: پیشرفت با فضایی برای رشد

بر اساس گزارش توسعه انسانی ۲۰۲۵، شاخص توسعه انسانی جمهوری اسلامی ایران با ثبت مقدار ۰.۷۷۹ در رتبه ۷۵ در میان ۱۹۳ کشور و قلمروقرار گرفتهو دررده «توسعه انسانی بالا» طبقه‌بندی می‌شود. این شاخص در بازهزمانی ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۳ از ۰.۶۲۶ به ۰.۷۹۹ افزایش‌یافته است کهبیانگر رشدی معادل ۲۷.۶ درصد در طول سه دههگذشته است.

در نگاه بهآینده، جمهوری اسلامی ایران ظرفیت آنرا داردکه بابهره‌گیری از هوش مصنوعیدر پیشبردنوآوری‌های علمی و فناورانه، فرصت‌هایجدیدی برایسرمایه‌گذاری ایجاد کند. اتخاذ رویکردیراهبردی با تأکید ویژه بردسترسی برابر زنان و دخترانبه آموزش، اشتغال و خدمات بهداشتی ودرمانی می‌تواند نقش مؤثری دربهبود معناداراین شاخصایفا کند.

مسیر پیش‌رو

آخیم اشتاینر، با اشاره بهشرایط ناپایدارجهانی اظهارداشت: "در این دوران پرآشوب، ضروری استکه به‌سرعتراهکارهای نوینی برای پیشبرد توسعه شناسایی و به کار گرفته شود". وی افزود: "با ادامه پیشرفت شتابان هوش مصنوعی در ابعاد گوناگون زندگی، باید به ظرفیت‌های آن در زمینه توسعه انسانی توجه ویژه داشت. قابلیت‌های نوینی هر روز در حال ظهور هستند؛ و هرچند هوش مصنوعی راه‌حل همه مشکلاتنیست، اماتصمیم‌هایی که امروز اتخاذ می‌کنیممی‌توانند زمینه‌ساز احیای توسعه انسانیو گشایشمسیرها و فرصت‌های جدید باشند".

گزارش ۲۰۲۵ همچنین نتایج یک نظرسنجی جدید را ارائه می‌دهد که حاکی از آن است مردم نگاهی واقع‌بینانه اما همراه با امید به تغییرات ناشی از هوش مصنوعیدارند. این یافته‌ها بیانگر آمادگیعمومی برایپذیرش تحولاتفناوری در جهت بهبود شرایطزندگی و توسعه انسانی است.

بر اساس یافته‌های نظرسنجی مندرج در گزارش، نیمی از پاسخ‌دهندگان در سطح جهانی بر این باورند که مشاغل آنان ممکن است در آینده با فرایندهایخودکار جایگزین شود. بااین‌حال، سهمبیشتری، معادل ۶۰ درصد، انتظار دارندکه هوشمصنوعی تأثیری مثبت بر اشتغال داشته باشد و فرصت‌هایی را در حوزه‌هایی ایجاد کند که هنوز به طور رسمی شکل نگرفته‌اند. تنها ۱۳ درصد از شرکت‌کنندگان نسبت به ازدست‌رفتن شغل‌ها در نتیجه توسعه هوش مصنوعی ابراز نگرانی کرده‌اند. در مقابل، در کشورهای دارای شاخص توسعه انسانی پایین و متوسط، ۷۰ درصد معتقدند که هوش مصنوعی موجب افزایش بهره‌وری آنان خواهد شد و دو سوم پاسخ‌دهندگان پیش‌بینی کرده‌اندکه درطول یکسال آیندهاز اینفناوری در حوزه‌هایی همچون آموزش،سلامت یامحیط کاربهره خواهندگرفت.

گزارش توسعه انسانی ۲۰۲۵ بر ضرورت اتخاذ رویکردی انسان‌محور در زمینه هوش مصنوعی تأکید دارد؛ رویکردی که می‌تواند به بازطراحی بنیادین مسیرهای توسعهمنجر شود. نتایج نظرسنجیارائه‌شده در این گزارش حاکیاز آناست کهمردم دراقصی‌نقاط جهان برای چنین بازنگری وبازتنظیم در رویکردهای توسعه‌های آمادگیدارند.

این گزارش سه حوزه کلیدی برای اقدام را مشخصمی‌کند:

·  ساختن اقتصادی که در آن مردم باهوش مصنوعی همکاری کنند نه اینکه با آن رقابت کنند

·  یکپارچه‌سازی توانمندی انسانی در تمام چرخه عمر هوش مصنوعی، از طراحی تا پیاده‌سازی

·  مدرن‌سازی سیستم‌های آموزشی و بهداشتی برای برآورده‌کردن نیازهای قرن ۲۱

پدرو کونسیِچائو، مدیر دفتر گزارش توسعه انسانیبرنامه توسعه سازمان ملل متحد،با تأکیدبر اهمیتتصمیم‌گیری‌های پیشرو اظهار داشت: "انتخاب‌هایی که درسال‌های آینده انجام می‌دهیم، میراثاین گذارفناورانه را برای توسعه انسانیتعیین خواهندکرد". وی افزود":در صورت تدوین و اجرای سیاست‌های مناسب با محوریت انسان، هوش مصنوعی می‌تواند به پلی مؤثر برای دستیابی به دانش،

مهارت‌ها و ایده‌هاینو بدل شود؛ ابزاری که می‌تواند طیف وسیعی ازافراد، از کشاورزان گرفته تاصاحبان کسب‌وکارهای کوچک، را توانمند سازد".

برای مطالعه گزارش توسعه انسانی سال ۲۰۲۵ روی لینک کلیک کنید.

https://hdr.undp.org/content/human-development-report-2025

همکاران محترم رسانه، برای ارتباط با ما می‌توانید با ایمیل‌های زیر در تماس باشید: communications.ir@undp.org

### ### ###

برنامه توسعه ملل متحد آژانس تخصصیسازمان ملل متحد درحوزه توسعه است. به‌اتفاق شبکه گسترده‌هایاز متخصصان وشرکا در بیش از ۱۷۰ کشور، ما به ملت‌ها کمک می‌کنیمتا راه‌حل‌هاییپایدار و یکپارچه برای مردمو سیارهزمین پیداکنند.

برای اطلاعات بیشتر از وب‌سایت ما به نشانی www.undp.org/Iran و صفحه اینستاگرام ما را به نشانی @UNDPIran دنبال کنید.