زنان، هسته تاب‌آور جامعه
یادداشت نماینده مقیم برنامه توسعه ملل متحد در جمهوری اسلامی ایران، کلودیو پروویداس، به مناسبت روز جهانی زنان
همه‌گیری کووید ۱۹ تمام جهان را، فارغ از موقعیت اقتصادی یا اجتماعی، تحت الشعاع قرار داده است. در این میان همه اعضای خانواده‌ها به ویژه زنان، متحمل سختی دوچندان حاصل از فشار اقتصادی، در کنار مشکلات جسمی و روانی شده‌اند.
به واسطه تعطیلی‌های اجباری برای کنترل همه‌گیری، تعاملات خانوادگی و معیشت خانواده تحت تاثیر قرار گرفت. کاهش درآمد، از دست رفتن کسب‌وکار، اجبار به گذراندن وقت بیش از معمول در خانه و دور ماندن کودکان از تحصیل به دلیل تعطیلی مدارس، دلایل بروز تنش در میان افراد خانواده شدند.
فشارهای همه‌گیری
ایران یکی از اولین کشورهایی بود که به سختی درگیر کووید ۱۹ شد. شروع همه‌گیری در زمانی بود که مردم کشور هنوز درگیر عواقب تحریم‌های یکجانبه اقتصادی بودند. در نتیجه این دو عامل، فشار زندگی روزمره، به ویژه روی زنان بیشتر شد.
مشارکت اقتصادی زنان بعد از دوران همه‌گیری کاهش یافته است. آثار این کاهش به ویژه در میان زنان سرپرست خانواره و خانواده‌های کم‌درآمدی که زنان نان‌آور اصلی آنها هستند بسیار پیچیده‌تر نیز بود.
بر اساس آمارهای مرکز آمار ایران، از ۲۲ میلیون خانواده ایرانی، بالغ بر ۳ میلیون، زن‌سرپرست هستند که اکثراُ در مناطق کمتر توسعه‌یافته ساکنند. این خانواده‌ها در اولویت حمایت‌های اقتصادی‌اجتماعی دولت قرار گرفته‌اند.
تمرکز بر روی زنان و اثر فزاینده
دفتر برنامه توسعه ملل متحد در ایران به محض وقوع همه گیری، به سرعت وارد عمل شد و ابتکار عمل‌های پاسخگویی سریع و برنامه‌های بهبود بلندمدت در مقابله با کووید ۱۹ را طرح‌ریزی کرد. با همکاری نزدیک با دولت برای کاهش آثار سوء اقتصادی-اجتماعی همه‌گیری، برنامه توسعه ملل متحد ابتکارعمل «پاسخگویی سریع اقتصادی‌اجتماعی به کووید۱۹» را برای حمایت از جوامعی که بیشتر از همه تحت تاثیر آثار سوء آن قرار گرفته بودند برنامه‌ریزی کرد. بهره‌مندان این ابتکارعمل شامل زنان سرپرست خانوار و زنان آسیب‌پذیر در مناطق روستایی و محروم بودند. ابتکارعمل فوق بر پایه به رسمیت شناختن نیاز به ترکیب حمایت‌های اجتماعی با فعالیت‌های درآمدزای خانگی به همراه سایر اقدامات حمایتی اقتصادی برنامه‌ریزی شده بود.
این ابتکارعمل بر اساس یک مدل توسعه یکپارچه بنا شده و تمرکزش توامان بر روی عرضه و تقاضاست. ترویج اقتصاد چرخشی و شبکه‌ها و نیز ترویج دیجتالی‌شدن از اصول این نوع پاسخگویی‌ست.
در چارچوب این ابتکار عمل، زنان آسیب‌پذیر در ۱۰۰ روستا از ۳ استان شناسایی شدند. با مشارکت سه دستگاه دولتی – معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی – و با همراهی سایر وزارتخانه‌های مرتبط مانند وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و نیز استانداری‌ها فعالیت‌های این پروژه اجرا شدند.
تولید اشتغال و حمایت اجتماعی
این همکاری بین دولت و برنامه توسعه ملل متحد متمرکز بر ایجاد فرصت‌های شغلی و نیز ارائه حمایت‌های اجتماعی‌ست. در قالب این همکاری، و ضمن همکاری نزدیک با دولت، برگزاری برنامه‌های آموزشی در حوزه سلامت جسمی و و اجتماعی برای کاهش آثار منفی همه‌گیری، توزیع بسته‌های حفاظت شخصی بین خانوارهای آسیب‌پذیر و ارائه بیمه درمانی و بیمه زندگی کووید ۱۹ به تمامی خانواده‌ها در کنار توزیع کمک‌های مشروط نقدی اجرا شد. نزدیک به ۵،۵۰۰ خانوار، ۴،۴۰۰ زن (شامل زنان سرپرست خانوار و زنان روستایی) تحت حمایت ابتکارعمل «پاسخگویی سریع اقتصادی‌اجتماعی به کووید ۱۹» قرار گرفتند.
بنگاه‌های اقتصادی خرد، کوچک و متوسط که در دوران همه‌گیری به شدت آسیب دیده بودند از حمایت این ابتکارعمل بهره‌مند شدند. به واسطه این حمایت، حدود ۵،۰۰ شغل، با در نظر گرفتن توانمند‌های موجود محلی و نیز اصل پایداری، تولید یا احیا شد.
یکی از شاخص‌های ویژه این پروژه استفاده از ظرفیت صندوق‌های اعتبارات خرد زنان روستایی است. برنامه توسعه ملل متحد، با همکاری وزارت جهاد کشاورزی، و معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری از کسب‌وکارهای آسیب‌دیده در استان‌های لرستان و هرمزگان با تکیه بر ظرفیت‌های موجود محلی و تجارب موفق ملی از جمله صندوق‌های اعتبارات خرد زنان روستایی حمایت کردند. در این ابتکارعمل کل زنجیره ارزش تولید مورد توجه بوده است: از شناسایی پتانسیل‌های محلی و مزیت‌های نسبی در مناطق هدف، تا تقسیم‌بندی خوشه‌ای مزیت ها ، تامین مواد اولیه و تجهیزات برای تولید محصولات دارای مزیت، تامین تجهیزات، تا ارایه آموزش های فنی و حرفه‌ای مرتبط، ترویج رویکرد مشارکتی و نیز بهینه‌سازی فرایندهای کشاورزی با استفاده از فناوری و در پایان متصل کردن کسب‌وکارها به بازار. شایان ذکر است که ابزارهای دیجتال، هم در آموزش‌ها و هم در بازاریابی بسیار مورد استفاده قرار گرفتند.
تحت این ابتکارعمل، برنامه توسعه ملل متحد از زنان روستایی نه فقط برای افزایش تولیدات کشاورزی که برای متصل کردن ظرفیت های آنها به یکدیگر و نیز به بازارها حمایت کرد. تمامی ماسک‌های پزشکی که در بسته‌های حفاظت شخصی بین خانوارها توزیع شده بود توسط گروه‌های زنان مورد حمایت اقتصادی اجتماعی، تولید شده بود. به علاوه، برای«سبز» شدن این ابتکارعمل، تولیدکنندگان تجهیزات حفاظت شخصی به سایر کسب‌وکارها نیز متصل شدند تا بسته‌های دوستدار محیطزیست برای محصولات کشاورزی نیز تولید کنند. محصولات محلی در روی دیجی‌کالا، یکی از اصلی‌ترین پلتفرم‌های بازار دیجتال در ایران، نیز به فروش می‌رسند.
زنان ۹۰٪ بهره‌مندان بخش‌های مختلف این ابتکارعمل، از تولید شغل گرفته تا آموزش فنی و حرفه‌ای، را تشکیل می‌دهند.
در مسیر پیش‌رو، در راستای بهبود اقتصادی‌اجتماعی، برنامه توسعه ملل متحد از دولت برای توسعه ابتکارعمل «پاسخگویی سریع اقتصادی‌اجتماعی به کووید۱۹» حمایت خواهد کرد.
به صورت کلی، درس‌آموخته‌های «پاسخگویی سریع اقتصادی‌اجتماعی به کووید۱۹» نشان می‌دهند که:
- تاب‌آوری زنان در مقابل شوک[ اقتصادی‌اجتماعی] بصورت فزاینده افزایش می‌یابد؛
- زنان نه فقط ظرفیت مراقبت از سلامت خانواده و جامعه، که نقش بسیار مهمی در احیای اقتصادهای بومی دارند؛
- زنان دغدغه‌های زیست‌محیطی دارند و می‌توانند فعالیت‌های سبز را برای محافظت از طبیعت و سلامت ترویج کنند؛
- نقش‌های متفاوتی که زنان در خانواده به عنوان نان‌آور یا آموزشگر ایفا می‌کنند نیاز به توجه ویژه دارد.
به طور خلاصه می‌توان گفت، زنان قلب تپنده جامعه هستند – آنها هستند که جوامع را زنده نگه می‌دارند.
روز جهانی زنان مبارک!
نوشته‌‌ٔ
نهادهای ملل متحد درگیر در این ابتکار
آرمان‌های توسعه پایداری که با انجام این طرح به دنبال دست‌یابی به آنها هستیم
