شهرهای سبزتر و نسل جدیدی از ساختمان‌ها با مصرف بهینه انرژی در جمهوری اسلامی ایران

آناهیتا دختری است که ماموریتی با تمرکز بر صرفه جویی در مصرف انرژی را برعهده گرفته‌است. او این امر را از ساختمان آپارتمان خود شروع می‌کند.

آناهیتا به عنوان یکی از بیش از ۳۰۰۰ دانش آموز شرکت کننده در برنامه‌های مصرف بهینه انرژی درمدرسه تهران، پایتخت ایران، مطلع شده‌است که مصرف مقدار زیاد انرژی در کشورش، بار سنگینی بر دوش اقتصاد می‌گذارد.

آناهیتا که از تلاش برای صرفه جویی در مصرف انرژی در ساختمان‌ها هیجان زده و مشتاق انجام وظیفه خود بود، از پدرش درخواست کرد که کارایی موتورخانه ساختمانشان را بررسی نماید.

یکی دیگر از ابتکارات دختر جوان، ترغیب پدرش جهت مشورت با یک متخصص و جایگزینی تمام لامپ‌های ساختمان با انواع کم مصرف بود. پدر آناهیتا، متاثر از انگیزه و اشتیاق دخترش، این موضوع را با دیگر ساکنین ساختمان در میان گذاشت و هم اکنون آنان به طور مشترک، در حال برداشتن گام‌هایی برای مشورت با یک شرکت خدمات انرژی جهت صرفه جویی بیشتر در مصرف انرژی ساختمان خود هستند.

ایران یکی از پرمصرف ترین کشورهای در حال توسعه در زمینه انرژی است و بین ۱۰ کشور اصلی تولید کننده دی اکسید کربن در جهان قرار دارد. افزایش مصرف انرژی در کشور حدود پنج برابر بیشتر از میانگین جهانی است و حدود ۳۵درصد از این مقدار در انواع مختلف ساختمان‌ها مصرف می‌شود. از طرف دیگر، ایران تقریباً ۲۰ در صد از تولید ناخالص داخلی (GDP) خود را صرف یارانه‌های انرژی می‌کند. بنابر پیش بینی یک کارشناس بهره وری انرژی، با وجود اینکه ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان انرژی محسوب می‌شود، در صورت ادامه روند فعلی مصرف، ایران به واردات انرژی نیاز خواهد داشت.

بنابراین بهبود بهره وری انرژی برای پیشرفت کشور حیاتی است و می‌تواند به پایداری زیست محیطی و اقتصادی کمک کند.

«اصلاحات سیاست و تحول بازار جمهوری اسلامی‌ایران در بخش مربوط به بهره وری انرژی در ساختمان ها»، طرحی است که به طور مشترک توسط برنامه توسعه ملل متحد (UNDP) ، تسهیلات جهانی محیط زیست (GEF) و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بر عهده گرفته شده‌است. هدف نهایی، بهبود بهره وری انرژی ملی است.

این طرح با یک سری از طرح‌های آزمایشی آغاز شد که ۳۶ ساختمان دولتی را هدف قرار داد و از این طریق، ۸درصد در مصرف برق و ۲۰در صد در مصرف گاز طبیعی صرفه جویی شد. این امر از طریق صرفه جویی در مصرف انرژی و اجرای مفاد قرارداد به دست آمد.

فرایند مزبور، از طریق ممیزی و وارسی انرژی آغاز شد؛ بدین شکل که ساختمان‌ها بر اساس عملکرد انرژی خود امتیاز دهی شدند. در پی این امر، راه حل‌های مرتبط با صرفه جویی در انرژی ارائه و اعمال گشت. با وجود شیوع همه گیری کووید-۱۹، برنامه بهره وری انرژی از طریق بستر آنلاین ادامه دارد. یکی از اهداف، افزایش آگاهی عمومی و ترویج رفتارهای دوستانه در برخورد با محیط زیست، به ویژه در میان نوجوانان است. این امر، زمینه ساز آینده‌ای سبزتر و بهینه تر شدن مصرف انرژی در ایران است.

به دنبال اتمام برنامه‌های بهره وری انرژی، دانش آموزان دبستانی و دبیرستانی مانند آناهیتا یادگیری خود را با ساختن نمونه‌ها و ارائه برنامه‌های صرفه جویی در انرژی جهت بهبود عملکرد ساختمان‌های مدارس خود در این زمینه، جشن می‌گیرند.

امسال، در ۲۰۸ ساختمان مسکونی که تحت اجرای راه حل‌های مصرف بهینه انرژی قرار دارند، انتظار کاهش حداقل ۲۵ درصدی مصرف انرژِی می‌رود. علی، یکی از ساکنان تهران، می‌گوید: «نه تنها، با این تدابیر در مصرف انرژِی کشور خود صرفه جویی، بلکه از سیاره خودمان هم مراقبت می‌کنیم. این امر باعث افتخار من است.»

همچنین با پیشرفت این پروژه، برنامه توسعه ملل متحد پشتیبانی خود از راه اندازی سیستم اطلاعات پایش انرژی (EMIS) در تهران در اکتبر ۲۰۲۰، را گسترش داد. این، گامی‌بزرگ در راستای معرفی تغییرات خط مشی‌ها، تنظیم و نظارت بر عملکرد انرژی از طریق تجهیز نسل جدیدی از ساختمان‌ها با مصرف بهینه انرژی در ایران است.

سیستم اطلاعات پایش انرژی از طریق وارسی و ممیزی انرژی، تأثیر واقعی اعمال تدابیر مربوط به صرفه جویی در مصرف انرژی در ساختمان‌ها را ارزیابی می‌نماید. آمار و ارقام مربوط به مصرف انرژی و آب در ساختمان‌ها، مستقیما توسط کنتورهای هوشمند به بستر سیستم اطلاعات پایش انرژی منتقل گشته و به صورت آنلاین در دسترس خواهد بود. ادارات دولتی مربوط، مانند وزارت راه و شهرسازی، بر مبنای داده‌های جمع آوری شده توسط سیستم اطلاعات پایش انرژی؛ قوانین، مقررات و سیاست‌های بهره وری انرژی را ارزیابی و تجدیدنظر می‌کنند.

بدین وسیله، برنامه توسعه ملل متحد با همراهی شرکای ملی، در حال هدایت تغییر تدریجی سازمانی به سمت راه حل‌های کارآمدتر برای ساختمان‌ها است. تلاش‌های انجام شده تا به الان، با همکاری ۱۵ سازمان دولتی، ۳۰ شرکت خصوصی و ۵ سازمان غیردولتی تخصصی، منجر به صرفه جویی حدود یک میلیون دلار در انرژی اولیه شده‌است.

در ابتکاری که دربردارنده همگرایی اساسی و آینده گرا از سیاست‌های مختلف زیست محیطی است، گواهی‌های مربوط به بهره وری انرژی بر اساس سیستم اطلاعات پایش انرژی صادر خواهد شد. ساختمان‌ها بر اساس میزان صرفه جویی در انرژی امتیاز خواهند گرفت و گواهینامه‌هایی مشتمل بر میزان کاهش انتشار دی اکسید کربن و همینطور تأثیر راه حل‌های بهره وری انرژی دریافت می‌کنند. به علاوه، این گواهینامه‌ها بر مبنای نظام تجاری ملی مطرح شده، کالایی قابل معامله خواهند بود که به کارآمدی بیشتر بازار کمک می‌کنند.

شهرهایی که نخستین مکان شیوع همه گیری کووید-۱۹ هستند، ساختار‌ها و عملکردهای ضعیف گذشته را نمایان کرده‌اند. با وجود پاسخ دهی و قدم برداشتن در راستای بهبود، به شهرهای خود به عنوان کانون اجتماع، نوآوری و نبوغ انسان می‌نگریم.

برنامه توسعه ملل متحد به همراه شرکای خود در حال واکنش و در عین حال یادگیری از بحران و پاسخگویی به گزینه‌هایی برای پیشرفت بهتر با راهبرد‌ها و زیرساخت‌های سازگارتر با محیط زیست، ابزارهای مالی و همینطور مشاغل سبز است.

این دوران بی سابقه که به واسطه آن بسیاری، با چالش‌های اقتصادی اجتماعی، سلامت عمومی و اقلیمی‌رویارو شده اند؛ نیازمند بکارگیری تدابیری است که کارآیی بیشتری را برای جوامع به ارمغان آورد. تدابیر مذکور باید به عنوان جزیی از رویکردی گسترده تر و در عین حال ضروری، جهت ایجاد فضای سبز تر به روشی عادلانه و فراگیر در نظر گرفته شوند تا از این راه از برخورداری همگان از هوای پاک، محیط زندگی سالم و راحت، مشاغل با کیفیت و انرژی مقرون به صرفه، اطمینان حاصل گردد.