تداوم حمایت فائو از تلاش‌های ایران جهت بهبود بهره‌وری و بازدهی منابع آب در شبکه آبیاری دشت قزوین

تهران – در شرایطی که بیش از یکسال از آغاز همه‌گیری بیماری ویروس کرونا و محدودیت‌های ناشی از آن می‌گذرد، سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) با همکاری وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و نیرو و همچنین مؤسسات پژوهشی استان قزوین، به پیشبرد تعهدات خود در اجرای فعالیت‌های طراحی‌شده در راستای بهبود بهره‌وری، بازدهی و پایداری منابع آب در دشت قزوین ادامه می‌دهد.

طی دوازده ماه اخیر، فائو با بهره‌مندی از حمایت مالی آژانس همکاری‌های توسعه‌ای‌ بین‌المللی سوئد و در چارچوب یکی از پروژه‌های منطقه‌ای که در هشت کشور خاور نزدیک و شمال آفریقا، از جمله ایران، اجرا می‌کند، فعالیت‌های خود را با تمرکز بر ارتقای حسابداری و بهره‌وری آب در شبکه آبیاری دشت قزوین به پیش برده است. این فعالیت‌های حوزه‌های مختلفی همچون تهیه نقشه محصولات کشاورزی، نقشه منابع آبی مورد استفاده در آبیاری، نقشه بهره‌وری منابع آب، سنجش تبخیر و تعرض واقعی، اتلاف آب و عملکرد محصولات زراعی، پیمایش خانوارهای کشاورزی و استقرار شیوه آموزشی مدرسه در مزرعه کشاورز را شامل می‌شود.

در خصوص مؤلفه حسابداری آب این پروژه فائو از تلاش‌های دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین در جهت تکمیل تدوین دو نقشه فصلی محصولات کشاورزی در شبکه آبیاری دشت قزوین با بالاترین دقت ممکن حمایت کرد. این نقشه‌های براساس روش‌شناسی واسنجی‌شده و سه مرحله جمع‌آوری داده تهیه و تدوین شده‌اند. نقشه‌های تهیه‌شده از محصولات کشاورزی به مسئولان این امکان را می‌دهند تا نواحی اختصاص یافته به هر یک از انواع محصولات زراعی تشخیص داده و ارزیابی دقیق‌تری را از منابع آبی و مصرف آب در بخش کشاوری این منطقه به دست آورند.

فائو همچنین با همکاری دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین و در راستای تسهیل اجرای یک نظام مدیریت یکپارچه و پایدار در شبکه آبیاری دشت قزوین، فرآیند شناسایی منابع آب کشاورزی محلی، میزان سهم آن‌ها در آبیاری زمین‌های کشاورزی و نقاط توزیع منابع آبی در شبکه آبیاری دشت قزوین را آغاز کردند. به عنوان بخشی از این فعالیت، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین با استفاده از داده‌های زمین‌مکانی، تصاویر سرویس Google Earth، و تصاویر ماهواره‌ای با کیفیت بالای ماهواره Sentinel 2، نقشه‌ها و داده‌های موجود در زمینه حد و مرزهای زمین‌های کشاورزی، نقشه‌های کاداستر، طرح‌های کشت، مختصات جغرافیایی نفاط توزیع آب، چاه‌ها و دیگر منابع آبی شامل رودخانه‌های دائمی و فصلی و فاضلاب تصفیه‌نشده و همچنین میزان سهم این منابع در آبیاری زمین‌های کشاورزی در بازه‌های مختلف سال زراعی را جمع‌آوری، اصلاح و به‌روز رسانی می‌کند.

دانشگاه امام خمینی قزوین با حمایت فائو در راستای پیشبرد مؤلفه حسابداری آب این پروژه در شبکه آبیاری دشت قزوین و پرداختن به خلا‌ءهای موجود در زمینه داده‌ها و اطلاعات، فعالیت‌های لازم را جهت تهیه نقشه‌های واسنجی‌شده تبخیر و تعرق واقعی براساس توزیع مکانی در این منطقه آغاز کرد. این نقشه‌ها براساس داده‌های عارضه‌نگاری، هواشناسی، خاک و دیگر داده‌های زمین‌مکانی، همچنین تصاویر ماهواره‌ای (به‌ویژه تصاویر ماهواره‌های Sentinel و Landsat) و داده‌های میدانی در دسترس تهیه می‌شوند.

پس از تدوین نقش‌های محصولات کشاورزی و تبخیر و تعرق واقعی، از این نقشه‌ها به همراه تصاویر ماهواره‌ای برای برآورد بهره‌وری آبی محصولات کشاورزی و همچنین عملکرد محصولات کشاورزی استفاده خواهد شد. با اتکا به ابزارهای از پیش توسعه‌یافته ارزیابی، فناوری‌های سنجش از دور، پایگاه‌های داده‌ در دسترس و پرسشنامه‌های میدانی تکمیلی، فائو از فعالیت دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین در زمینه تولید و اعتبارسنجی شاخص‌های پوشش گیاهی که لازمه تهیه یک مدل واسنجی‌شده AquaCrop و تدوین و ارزیابی برآوردهای زمین‌مکانی عملکرد محصولات کشاورزی است، حمایت می‌کند. در گام بعدی، از این نقشه‌ها شامل نقشه تبخیر و تعرق واقعی، نقشه محصولات کشاورزی و نقشه عملکرد محصولات زراعی برای تهیه نقشه‌های بهره‌وری آب برخی محصولات خاص (همچون گندم،‌ جو و ذرت)‌ در شبکه آبیاری دشت قزوین بهره‌برداری خواهد شد.

همچنین در راستای بهبود بهره‌وری آب در دشت قزوین و حمایت از مسئولان برای اتخاذ گزینه‌های کارآمد جهت کاهش مصرف آب و ارتقای  راندمان و بازدهی آب مصرفی در بخش کشاورزی، فائو با همکاری دانشگاه پیام‌نور قزوین مراحل انجام پیمایش خانوارهای زراعی و بهره‌برداران کشاورزان در شبکه آبیاری دشت قزوین را آغاز کردند. هدف این فعالیت، پر کردن خلاء در داده‌ها و اطلاعات موجود و به‌دست آوردن یک دیدگاه جامع درباره شیوه‌های رایج زراعی در منطقه است. این پیمایش براساس پرسش‌نامه توسعه‌یافته توسط فائو و دانشگاه کوردوبای اسپانیا، داده‌ها و تحلیل‌های پایا و قابل اطمینانی را درباره شاخص‌های عملکرد بهره‌وری محصولات کشاورزی در انواع متفاوت مزارع، تکنیک‌های مدیریت، بهره‌وری آب در نظام‌های متفاوت مدیریت آب، بازده اقتصادی شیوه‌های کنونی زراعی، بهره‌وری اقتصادی آب در نظام‌های متفاوت مدیریتی و زراعی و همچنین شرایط اقتصادی-اجتماعی خانوارهای کشاورز فراهم می‌کند.

به‌منظور رسیدگی به چالش شیوه‌های کشاورزی با بهره‌وری پایین آب، فائو با مشارکت مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قزوین، ایجاد سه «مدرسه در مزرعه کشاوررز» را در منطقه آغاز کردند. هدف از تأسیس این مدارس حمایت از انتقال دانش و مهارت‌فنی به کشاورزان و توانمند ساختن آن‌ها  در زمینه شناسایی و رسیدگی به چالش‌های مرتبط با بهره‌وری پایین آب، شناخت و پایش منابع آبی محلی، و تصمیم‌گیری گروهی در خصوص الگوی بهینه کشت است.

در شرایطی که به آغاز سال نوی ایرانی و جشن نوروز نزدیک می‌شویم و با توجه به امیدواری‌های ایجاد شده در پی دستاوردهای اخیر در مقابله با همه‌گیری بیماری ویروس کرونا و انتظار کاهش محدودیت‌ها و تعطیلی‌ها، فائو به تداوم انجام تعهدات خود در حمایت از ایران جهت تدوین، اجرا و جریان‌سازی اقدامات و شیوه‌های لازم جهت ارتقای تاب‌آوری و ظرفیت بخش کشاورزی و روستایی ایران پایبند است.

فائو به عنوان نهاد پیشروی سازمان ملل متحد در ترویج توسعه کشاورزی پایدار و هوشمند به اقلیم، توان فنی خود را در اختیار کشورهای عضو قرار می‌دهد و از تلاش‌های آن‌ها در زمینه تسهیل و جریان‌سازی استفاده از آب در بخش کشاورزی به صورت کارآمدتر، بهره‌ورتر، منصفانه‌تر، و سازگارتر با محیط زیست حمایت می‌کند.