حمایت فائو از ایران در زمینه تقویت نظام‌های ملی پایش و هشدار زودهنگام خشکسالی کشاورزی

سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد با برگزاری یک کارگاه سه‌روز برای کارشناسان ایرانی، دانش عملیاتی و مهارت‌های مورد نیاز برای ایجاد سامانه کشوری شاخص تنش کشاورزی را در اختیار متخصصان ایرانی قرار داد.

سامانه شاخص تنش کشاورزی، نظامی طراحی شده  توسط فائو و به منظور کمک به کشورها در زمینه پایش خشکسالی کشاورزی و مدیریت ریسک‌های آن و بخشی از نظام اطلاعات و هشدار زودهنگام جهانی در زمینه غذا و کشاورزی است. این سامانه از داده‌های ماهواره‌ای برای تشخیص نواحی کشاورزی که در آن‌ها محصولات زراعی می‌توانند تحت تأثیر خشکسالی قرار بگیرند، استفاده می‌کند و در نتیجه به کشورها برای تقویت نظام‌های پایش و هشدار زودهنگام خشکسالی کشاورزی کمک می‌کند.

به گفته اسکار روخاس، کارشناس منابع طبیعی و هواشناسی کشاورزی فائو که هدایت این کارگاه سه روزه برای کارشناسان ایرانی را برعهده داشت، « سامانه شاخص تنش کشاورزی، می‌تواند نواحی  اختصاص یافته به محصولات زارعی مختلف را طی دوره‌های رشد محصولات پایش کرده و ضمن تشخیص تنش آبی، وقوع خشکسالی – که خود موجب کاهش میزان تولید می‌شود – را دو ماه زودتر پیش‌بینی کند.»

سامانه شاخص تنش کشاورزی، در ابتدا توسط فائو و برای پوشش سراسر کره زمین طراحی شده است، اما در نسخه‌های کشوری، این سامانه پس از واسنجی با استفاده از داده‌های میدانی – شامل نقشه‌های کاربرد اراضی، تاریخ کاشت محصولات، دوره رشد محصولات و ضریب بازده محصولات – دوره‌های تنش آبی در محصولات را تشخیص داده و به‌صورت دقیق‌تری عملکرد محصولات کشاورزی را پیش‌بینی کند.

روخاس در ادامه افزود: «این ابزار نتایج را به صورت نقشه‌هایی که به راحتی تفسیرپذیر هستند،، ساده‌سازی کرده و تصمیم‌گیران را در سطوح ملی و محلی قادر می‌سازد تا  اقدامات مرتبط با کاهش اثرات خشکسالی بر کشاورزی را عملیاتی و اجرایی کنند، اقداماتی همچون پرداخت به‌هنگام بیمه خسارت محصولات کشاورزی و تأمین به‌موقع برنامه‌های حمایت اجتماعی. این نتایج همچنین ابزاری مفید برای جهت‌دهی به سرمایه‌گذاری‌های عمومی در زمینه‌های مختلفی همچون برداشت آب، شبکه‌های آبیاری، و ذخایر آبی هستند.»

در راستای این تلاش‌ها و به عنوان بخشی از پروژه «برنامه یکپارچه مدیریت منابع آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه» که به صورت مشترک توسط فائو و ستاد احیای دریاچه و با حمایت مالی سفارت ژاپن برگزار می‌شود،‌ فائو از مقامات و نهادهای ایرانی در زمینه ایجاد سامانه کشوری شاخص تنش کشاورزی حمایت می‌کند. به گفته بهداد چهره‌نگار، مسئول بخش پژوهش‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه، «سامانه شاخص تنش کشاورزی می‌تواند به پایش دقیق تنش کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه کمک کند، و از این طریق به مدیریت اثرات حاصل از این تنش‌ها بر مدیریت منابع آبی کمک ‌کند. علاوه بر آن، با افزودن پیش‌بینی‌های احتمالی به سامانه شاخص تنش کشاورزی، که بخشی از فعالیت‌های ترویجی پروژه مشترک ستاد احیای دریاچه ارومیه و فائو خواهد بود، این سامانه به ابزاری مفید برای تصمیم‌گیران تبدیل خواهد شد.»

مسئول بخش پژوهش‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه در ادامه افزود، «مرکز ملی هشدار و پایش خشکسالی که از نهادهای وابسته به سازمان هواشناسی کشور است به عنوان همتای ملی برای دسترسی به بروز‌رسانی‌های ده‌روزه معرف‌های سامانه شاخص تنش کشاورزی پیشنهاد و تعیین شده است. این مرکز در فاز نخست، معرف‌های این سامانه را در حوضه آبریز دریاچه ارومیه واسنجی کرده و سپس خروجی آن‌را در سراسر کشور توسعه می‌دهد.»

به گفته چهره‌نگار، «هرچند مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی از ظرفیت فنی لازم برای ایجاد فرآیند خودکار محاسبه معرف‌های سامانه شاخص تنش کشاورزی برخوردار است، اما این مرکز همچنان نیازمند کمک‌های خاصی از جانب کارشناسان فائو در زمینه واسنجی معرف‌های سامانه شاخص تنش کشاورزی است.»

فائو به عنوان نهاد پیشروی سازمان ملل متحد در زمینه افزایش تاب‌آوری معیشت‌‌های کشاوری و نظام‌های تولید غذا، از تلاش‌های کشورهای عضو خود در زمینه توسعه و ایجاد نظام‌های هشدار و اقدام زوهنگام کشاورزی حمایت می‌کند.