مصاحبه اختصاصی UNHCR با روزنامه ایران

از دیرباز میهمان نوازی ما ایرانی ها زبانزد خاص و عام بوده است. حالا سالیان سال است که همزمان با شروع جنگ در کشور افغانستان، شهروندان این کشور به ایران پناه آورده و مشغول زندگی هستند. آنها دیگر اینجا را همچون کشور خود دوست دارند، کودکان شان اینجا تحصیل می کنند، دانشگاه می روند، همین جا ازدواج می کنند و تشکیل زندگی هم می دهند. دولت و مردم ایران هم همواره با رویی گشاده از آنچه در توان داشتند، برای خدمتگزاری به این میهمانان دریغ نکردند. آخرین نمونه بارز صحت این کلام هم با آغاز واکسیناسیون گسترده در مقابله با بیماری کووید 19 بود، هنگامی که پناهندگان هم مانند همه شهروندان ایرانی واکسینه شدند. ادامه تحصیل، برخورداری از اشتغال و بهره مندی از بهداشت و موضوع سلامت با طرح بیمه سلامت پناهندگان همگی گواه میهمان نوازی ما ایرانی ها هستند. براساس داده های دریافت شده از دولت در ماه اکتبر سال 2020 میلادی، حدود 800هزار پناهنده دارای کارت در ایران اقامت دارند که از این تعداد حدود 780 هزار افغانستانی و 20 هزار نفر عراقی هستند. همچنین حدود 586 هزار افغانستانی دارای گذرنامه با روادید ایران هستند که شامل افرادی نیز می شود که قبلا کارت آمایش داشته و به منظور ادامه تحصیلات دانشگاهی روادید دانشجویی دریافت کرده اند، البته رقمی در حدود 2,1 میلیون افغانستانی فاقد مدرک نیز در کشور اقامت دارند. به بهانه روز و هفته جهانی بشردوستی بر آن شدیم تا گفت و گویی با ایوو فریسن، نماینده کمیسرعالی آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد در جمهوری اسلامی ایران داشته باشیم، که در ادامه می خوانید؛

در هفته بشردوستی هستیم، ایران کشوری است که سال هاست، آمار بالایی از پناهندگان را میزبانی کرده. نظر شما درباره بشردوستی ایرانی ها چیست؟ مدت هاست که به دلیل بروز جنگ در افغانستان میزبان مردمان عزیز همسایه خود بودیم و تا جایی که توانستیم مانند سایر شهروندان ایرانی، به ایشان خدمات ارائه دادیم، در دوران کرونا در بحث واکسن هم آنها را مانند خود دانستیم، چه تعریفی می توانید از نقش کشور ایران در ارتقای حس بشردوستی داشته باشید؟

ایران یکی از کشورهای نمونه ای است که نشان داده در زمینه میزبانی از مهاجران و پناهندگان بسیار خوب عمل کرده و مدت زیادی است که در حال میزبانی است؛ می توان گفت بیش از 40 سال از زمان میزبانی ایران می گذرد، در واقع ایران، خدمات فراگیری برای پناهنده ها ایجاد می کند، خدمات درمانی پایه، تحصیلات و آموزش و همانطور که گفتید در دوران کرونا برای همه افرادی که در ایران زندگی می کردند، چه آنها که پاسپورت داشتند و چه فردی که مدرک داشته و پناهنده بوده واکسن زده شد. همیشه گفتیم که ایران رویکردهای مثبتی در خصوص افراد پناهنده دارد و این قابل تقدیر است و ما هم افتخار می کنیم که از فعالیت های ایران، حمایت می کنیم.

روزهای بین المللی زیادی در دنیا وجود دارد که روز بشردوستی تنها یکی از آن روزها محسوب می شود، از اهمیت برگزاری این روزها به طور عام و به طور خاص روز و هفته بشردوستی بگویید.

باید بگویم که بهتر است هرروز، روز بشردوستانه باشد اما به هرترتیب یکسری روزها به طور خاص نامگذاری شده اند تا پیام مشخصی داشته باشند. در چند سال اخیر افراد زیادی به دلایل گوناگون با تحت تاثیر قرار گرفتن زندگی آنها، به سمت مرزها حرکت کردند و به کشورهای دیگر پناهنده شدند. با رو به افزایش رفتن تعداد پناهندگان، کار هم سخت تر می شود. در روز جهانی پناهنده این فرصت فراهم است که به سازمان های دیگر یادآوری کنیم شرایط به شکلی است که افرادی مجبور به ترک خانه و کشور خود می شوند بنابراین همکاری ها در این حوزه باید بیشتر شود؛ این در حالی است که فقط ما نباید در مرکز توجه باشیم، این افراد نیازمند و آسیب دیده هستند که باید در مرکز توجه باشند و برای آنها باید خدمت رسانی صورت گیرد. علاوه بر سازمان های دولتی، افرادی در نهادها، ان .جی. اهای بین المللی و وزارتخانه ها هم به پناهندگان خدمت رسانی می کنند، به عنوان نمونه در خود کشور ایران یعنی کارمندان ما هم نقش حمایتی دارند و وظیفه سنگینی بر دوش ایشان قرار گرفته، دفاتر ما در مشهد، شیراز، اصفهان و کرمان فعال هستند و روزانه در حال انجام امور پناهندگان هستند. با پدرها، مادرها و فرزندان آنها صحبت و نیازهای آنها را بررسی می کنند. البته ما امکان برآورده کردن تمامی نیازهای آنها را نداریم و نیاز به حمایت داریم. مخصوصا افرادی که نیاز به بودجه بیشتری دارند. در واقع بحث مشکلات اقتصادی هم در کنار بقیه مشکلات، وجود دارد. در این روز خاص باید از افرادی که به پناهنده ها خدمات رسانی می کنند، تشکر شود.

به عنوان نماینده کمیسرعالی آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد در جمهوری اسلامی ایران در خصوص کار، ماموریت و اهداف این کمیساریا را توضیح دهید.

موضوع مهمی که در خصوص اغلب افرادی که تازه وارد کشور می شوند یا آنهایی که از قبل در ایران حضور داشتند، وجود دارد، این است که فضایی حمایتی برای این افراد ایجاد کنیم، یعنی در واقع آنها بتوانند مدتی را در ایران بمانند و به کشور خود بازگردانده نشوند، چون هنوز کشور افغانستان امنیت ندارد. عمده کار ما هم کمک به دولت در زمینه رسیدگی به کارهای پناهندگان است، به عنوان مثال در نام نویسی، بدست آوردن آمار و اعطای مدارک هویتی همکاری می کنیم. از سویی تا زمانی که افراد در کشور حضور دارند، نیازمند شغل هستند، پس ما باید کمک کنیم تا این افراد به بازار کار دسترسی داشته باشند. برای دستیابی به این امر، هم به دولت و هم به سازمان های مربوطه کمک می کنیم. در بحث آموزش برای کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان هم پیگیری های لازم را انجام می دهیم، در این حوزه آموزش های فنی و حرفه ای نیز لحاظ می شود تا افراد، ابتدا بتوانند آموزش ببینند و پس از حرفه آموزی شروع به کار کنند. تمرکز دیگری هم که داریم، موضوع سلامت و خدمات درمانی است. ما باور داریم که پناهنده سالم، پناهنده مثمرثمر و تاب آوری است که می تواند هم در ایران، فرد کارآمدی باشد و هم زمانی که اوضاع کشورش خوب شد و توانست بازگردد، انسان مفیدی برای کشور خود باشد. می توانم به طور خلاصه بگویم که سه بخش دسترسی به حمایت، برآورد نیازهای اولیه و معیشت برای ما خیلی مهم است و همواره هم در این موضوعات فعال هستیم و از دولت و سازمان هایی که در این زمینه فعالیت می کنند، حمایت می کنیم.

مردم عادی و شهروندان چگونه می توانند از اقدامات بشردوستانه حمایت کنند، چه پیشنهادی برای آنها دارید؟ خیلی ها دوست دارند، کمک کنند ولی آگاهی لازم در این زمینه ندارند.

نیازی نیست که کار بشردوستانه همیشه به صورت حرفه ای باشد، همه افراد می توانند کار بشردوستانه انجام دهند، هر روز دور و بر خودمان فرصت ها و موقعیت هایی پیش می آید که می توانیم به دیگران کمک کنیم، اگر فردی سوالی می پرسد یا به اطلاعاتی نیاز دارد، در اختیارش قرار دهیم. می توانیم کمک مالی کنیم یا اگر فرد به چیز خاصی نیاز دارد، تهیه کنیم. همیشه هم بحث پول نیست، می توان به عنوان کارآموز در سازمان های بشردوستانه کار کرد یا به طور خاص می توان کمک های شخصی داشت، به عنوان مثال هنگامی که وارد سوپرمارکت می شوید، وقتی کسی منتظر کمک شماست، از او دریغ نکنید. اگر کسی نیاز به کمک داشته باشد، حتما کمک کنید. از طرفی در مناطق مختلف شهر، صندوق های خیریه وجود دارد و می توانید به صورت مالی از طریق آن صندوق ها کمک خود را ارائه دهید. در عین حال سازمان های معتبری هم وجود دارند که می توان با واریز وجه نقد به حساب آنها، به افراد مورد نظر کمک کرد. در وهله اول لازم است، به این درک و فهم برسیم که چرا این افراد در این موقعیت قرار گرفته اند. اگر کسی پول ندارد یا فردی پناهنده یا بیمار شده، حتما دلیلی دارد و نباید آن فرد را به شکل مشکل دید. باید درک کنیم این افراد به خاطر شرایط خاصی دچار مشکل شده اند، به اعتقاد من درک شرایط این افراد، مهم ترین مساله است. اگر ما این افراد را به شکل تهدید ببینیم، نه تنها فایده ای ندارد، بلکه شرایط بدتر هم می شود و امکان کمک هم وجود ندارد، در نهایت هم سبب می شود، ترس از فرد بیگانه داشته باشیم یا اینکه باعث جدایی و فاصله افتادن بین ما و پناهندگان می شود. آنچه از اهمیت ویژه ای برخوردار است، درک پناهندگان است، باید متوجه باشیم تمامی این افراد هم مانند ما ظرفیت های مثبت زیادی دارند. پناهنده، فردی نیست که یک گوشه بنشیند و هیچ فایده ای نداشته باشد، اتفاقا برعکس یک پناهنده دوست دارد، دسترسی به بازارکار، استخدام، آموزش و تحصیل داشته باشد تا بتواند به جامعه ای که در آن پناهنده شده، کمک کند. راحت بتواند سفر کند، دسترسی به خدمات درمانی داشته باشد، ازدواج کند و تشکیل خانواده دهد و در آخر هم وقتی شرایط مناسب شد به کشور خود بازگردد. این افراد شاید بسیار بیشتر از ما امید و انگیزه دارند، فقط باید درک شوند.

در خصوص موضوع WHD (روز جهانی بشردوستی) امسال و اهمیت آن، همچنین هدف کمپین توضیح دهید.

پیام امسال به انگلیسی It takes a village است، البته به فارسی ترجمه شده (یک دست صدا ندارد) و برگرفته از جمله ای است بدین معنا که برای بزرگ کردن یک کودک از قبیل رسیدگی، تامین سلامت و تحصیلات و مطالباتی از این دست، در واقع نیاز است که یک جامعه دست در دست یکدیگر دهند تا به نتیجه مطلوب برسند. هدف ما از انتخاب این پیام این است که به گوش دیگران برسانیم، برای برطرف کردن نیازها، لازم است همراهی دیگران هم وجود داشته باشد تا بتوانیم به این افراد کمک کرده و در نهایت نیازهای شان را برطرف کنیم.

مردم چگونه می توانند به طور خاص از این کمپین حمایت کنند؟

نکته اول این است که افراد دغدغه مندی باشیم و چشم و گوش مان باز باشد و افرادی را که نیاز به حمایت دارند، ببینیم. همچنین از کسانی که تحت تاثیر مشکلات اقلیمی قرار گرفته اند یا به خاطر درگیری و مشکلات اقتصادی نیاز به کمک دارند، دستگیری کنیم. اگر در خانه خود امکاناتی دارید از جمله پول، غذا یا حتی وقت گذاشتن برای کسی، از این افراد دریغ نکنید. برخی با خود می گویند که شرایط پناهندگی خوب نیست و دوست دارند برای پناهندگان کاری کنند، این خیلی خوب است. از طرفی می توان وارد کار بشردوستانه شد، مثلا در دفتر ما در ایران 90 درصد افراد ایرانی هستند، آنها هم به غیرایرانی ها کمک می کنند و چون ما در عین حال به جامعه میزبان هم کمک می کنیم به افراد ایرانی هم کمک می کنیم.

برای تشویق دنیا به بشردوستی و افزایش حس بشردوستی چه اقداماتی تاکنون انجام شده و از حالا به بعد چه اقداماتی می توان داشت؟

سوال خوبی را مطرح کردید، یکسری اقدامات از مسیرهای رسمی انجام شده و پیام حس بشردوستی را منتقل می کند، مانند نشست هایی که در سازمان ملل برگزار می شود و بخش دیگری هم مانند پروژه هایی است که ما یا مثلا سازمان صلیب سرخ و هلال احمر یا ان.جی.اهای دیگر انجام می دهیم. این اقدامات به نوعی سایرین را هم تشویق می کند که کارهای بشردوستانه انجام دهند و می توان گفت که توجه سایرین را هم جلب می کند. مساله ای که وجود دارد برای تمام این اقدامات نیاز به پول است. بخشی از این مبالغ به دست مان می رسد. با وجود این در مقایسه با پولی که به عنوان مثال در صنایع دفاعی یا سرگرمی هزینه می شود، مبلغ بسیار کمی است، اما کمک بیشتری از سایرین مورد نیاز است یا اینکه باید این امر در اولویت بالاتری قرار گیرد. در سطح جهانی کارهای بشردوستانه باید در اولویت بیشتری باشند. این اواخر در جنگ اوکراین دیدیم که کمک های زیادی جمع شد، اما ما علاقه مند هستیم که برای تمامی وضعیت های اضطراری شاهد کمک های همه جانبه باشیم. در آفریقا، خاورمیانه، حتی در ایران کمک های بشردوستانه باید بیشتر باشد.

پیرو این صحبت، آیا فکر می کنید به تعبیری از آنجا که اوکراینی ها سفیدپوست هستند، به این شکل هنگفت کمک ها سرازیر شده است؟ مشابه این قبیل جنگ ها در کشورهای دیگر مانند افغانستان، لبنان و... هم داشتیم اما گویی سفیدپوست ها جایگاه ویژه تری دارند. این صحبت ها همواره مطرح شده است. شما هم تایید می کنید؟ نظر شما در این خصوص چیست؟

در ابتدای ماجرای اوکراین، کمیسرعالی ما خیلی واضح و شفاف سخنرانی کردند و این صحبت را هم مطرح کردند که چقدر خوب است، مرزها باز هستند و اوکراینی ها می توانند وارد کشورهای دیگر شوند، به آنها سرپناه داده شده و خدمات درمانی دارند ولی این خدمات نباید محدود به این باشد که شما چه رنگ پوستی دارید یا در چه کشوری زندگی می کنید. باید مرزها به شکل یکسان به روی همه باز باشد. برای رسیدن به این هدف، باید درک بهتری از چرایی مساله پناهندگی داشته باشیم. وقتی تامل می کنیم، پی می بریم که دلیل پناهندگی افراد در هر جای دنیا ریشه های یکسانی دارند. تبعیض، جنگ، درگیری و مشکلات دیگر از عمده این دلایل هستند. اگر برخی کشورها تمایلی به پذیرش پناهنده ندارند یا به هر نحوی از این کار امتناع می کنند، قابل فهم است اما در عین حال آنها می توانند به کشورهایی که در آن منطقه درگیر شده اند، کمک کنند؛ به عنوان مثال در مورد افغانستان، می توان پس از کشور افغانستان به پاکستان با بیش از یک میلیون پناهنده و همچنین  کشور ایران کمک شود تا در نتیجه این حمایت ها کشورهایی که پناهنده پذیرفته اند، بتوانند به آنها خدمات رسانی کنند. این درست نیست که ایران سهم زیادی در تقبل هزینه های پناهندگی داشته باشد. ما به این امر، تقسیم کار و تقسیم بار مسئولیت می گوییم و باید صحیح انجام شود. آنچه که ما به دنبالش هستیم، مرزهای باز، با ذهن های باز است تا پناهنده ها به راحتی پذیرفته شوند و بتوان از این افراد حمایت های لازم را به عمل آورد.

شاهد هستیم که جنگ های زیادی توسط کشورهای قدرتمند در می گیرد که سبب می شود خیلی از افراد بیگناه، آواره شده و به کشورهای دیگر پناهنده شوند. در واقع مسبب این اتفاق کشورهای قدرتمند هستند. پیام این روز برای آن کشورها چیست؟

این سوال هم خیلی سوال خوبی است اما پاسخ اصلی این سوال را دیپلمات ها یا تحلیلگران باید بدهند، هرچند مدارک زیادی وجود دارد که نشان می دهد درگیری، دلیل اصلی جابه جایی چه در داخل کشورها و چه خارج از آنهاست و این صحبت امری واضح است و نادانسته نیست، اتفاق جدیدی که افتاده این است که درگیری با عوامل دیگری هم ترکیب شده، به عنوان مثال، مسائل اقلیمی یا کمبود منابع طبیعی مانند آب. این عوامل همانند زنجیره ای با یکدیگر ترکیب شده و تاثیرات منفی را بر زندگی افراد بیشتر می کند. در نهایت هم مردم را مجبور می کند که حرکت کرده و از کشور خود خارج شوند. راه حل های کوچک برای گذار از این بحران ها فایده ای ندارند و باید در جست و جوی راه حل های سازنده باشیم تا بتوانیم مسائل را حل کنیم، وقتی شرایط خوب نباشد، اصلا عجیب نیست که فردی از کشوری دیگر وارد ایران شود یا به ترکیه برود یا به کشورهای دیگر پناه ببرد. 

این امر خیلی طبیعی است، اگر شرایط من یا شما هم بد باشد، همین کار را خواهیم کرد. چنانچه یک کشاورز باشید و دیگر زمینی برای کشت نداشته باشید یا اینکه آب وجود نداشته باشد یا در کشور خود حق و حقوق تان پایمال شود، ناچار به مهاجرت خواهید بود. کارهای بشردوستانه ما راه حل اصلی نیست و تنها تسکین موقت است، راه حل اصلی صلح، آرامش، توسعه و دسترسی به حقوق بشر است. نکته اینجاست که تمامی رهبران کشورهای دنیا هم این مساله را می دانند و تنها باید به آن عمل کنند.

لینک خبر در روزنامه ایران:

http://www.irannewspaper.ir/newspaper/page/7985/1/623715/0